Część terenu cmentarza żydowskiego została właśnie wpisana do rejestru zabytków. Wnioski złożył Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP i Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Pozostałości żydowskiej nekropolii do tej pory nie posiadały karty ewidencyjnej.
W związku z zaistniałą sytuacją wywiezienia pomnika z części cmentarza żydowskiego przy ul. Warszawskiej w Płońsku, teren ten na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatora zabytków został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego.
Wnioski o wpis do rejestru zostały przesłane zaraz po demontażu pomnika przez dzierżawcę wieczystego, jakim jest płońska firma City Star, która obecnie ogrodziła teren „Lapidarium” z zamiarem rozpoczęcia rozbudowy centrum handlowego.
Jak informowaliśmy, dzierżawca wieczysty zaproponował miastu, aby po zakończeniu budowy pomnik został przesunięty w stronę ul. Warszawskiej. Miasto oraz Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP i Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego domagają się przywrócenia stanu pierwotnego.
Do tej pory cmentarz figurował w ewidencji miejsc pamięci i męczeństwa. Pomnik przez dzierżawcę został przewieziony na jego teren prywatny, a następnie przejęty i zabezpieczony przez policję. Pozostałości cmentarza żydowskiego do tej pory nie posiadały karty ewidencyjnej.
Żydowska nekropolia, jak podają źródła, po raz pierwszy wzmiankowana jest w 1525 roku. Pochówków na tym terenie dokonywano do 1942, kiedy to z rozkazu nazistów kirkut został zniszczony, ale jeszcze w latach 50-ych odbył się tam ostatni pogrzeb.
W czasach PRL-u zbudowano tam stację Polmozbytu. Pomnik i Lapidarium powstał w 1983 roku, natomiast mecwy ustawiono we wrzesniu 1999 r. Teren do tej pory jest własnością Skarbu Państwa i został wydzierżawiony na zasadzie dzierżawy wieczystej płońskiej firmie. Obecnie nad sprawą własności pracuje komisja regulacyjna w Warszawie.
Jak czytamy w uzasadnieniu wpisu do rejestru zabytków, 29 stycznia br. wpłynął wniosek Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP o wpisanie do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego cmentarza żydowskiego w Płońsku, położonego przy ul. Warszawskiej.
Po demontażu pomnika i macew (25 lutego) przeprowadzono oględziny miejsca, ujawniając ślady pracy ciężkiego sprzętu.
Kolejny wniosek w sprawie wpisu do rejestru zabytków wpłynął od Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego 2 marca. Następnie 8 i 25 marca wpłynęły uzupełnienia wniosków Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP.
Działka przy ul. Warszawskiej o nr ewid. 1813/8 jest niewielką częścią zlikwidowanego cmentarza żydowskiego, obecnie przeznaczoną na miejsce pochówków po ekshumacjach i utrzymywaną jako miejsce pamięci – lapidarium to ok. 1/15 pierwotnego znacznie rozleglejszego cmentarza obecnie zabudowanego.
W obrębie historycznym cmentarza obecnie znajduje się tam m.in. „Biedronka” „Tesco” oraz centrum handlowe. Jak czytamy dalej w uzasadnieniu, elementy pomnika i macewy zostały samowolnie zlikwidowane.
Coroczne „Marsze Żywych” upamiętniające męczeństwo społeczności żydowskiej, w których uczestniczyły miejscowe władze oraz przedstawiciele ZGWŻ RP miały swoją kulminację w tymże miejscu. Stale przybywają tu grupy Żydów składając cześć zmarłym.
W dalszej części uzasadnienia znajduję się wzmianka, że wedle zasad judaizmu cmentarze są miejscami świętymi, a groby są nienaruszalne i nie mogą być ponownie wykorzystane; "Nie istnieje pojęcie likwidacji żydowskiego cmentarza - czytamy w uzasadnienie decyzji wojewodzkiego konserwatora zabytków.
„Bezsprzecznie istniejąca część dawnego cmentarza żydowskiego ma niepodważalną wartość historyczną. Stanowi niemal jedyny materialny ślad wielowiekowej bytności społeczeństwa żydowskiego w Płońsku, miejscu urodzenia Dawida Ben Guriona – pierwszego premiera Izraela. Jest to miejsce o szczególnej wartości symbolicznej nie tylko dla rozproszonej po całym świecie społeczności żydowskiej, ale też dla historii miasta Płońsk, a szerzej historii Polski dokumentujące jej wielokulturowość. Ostatnie wydarzenie związane z realizacją inwestycji komercyjnej wskazują dobitnie na pilną potrzebę objęcia pozostałości prawną ochroną konserwatorską”.
Sprawę usunięcia pomnika rozstrzyga obecnie prokuratura.
tekst/fot.(DK)
Na zdjęciu tytułowym: ogrodzony teren, gdzie do niedawna stał pomnik pamięci zmarłych i pomordowanych płońskich Żydów.
Czytaje też: informacja na stronie Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Jak to jest, że Polak, aby utrzymać miejsce na cmentarzu tzw. kwaterę musi co 20 lat wykupić je na nowo bo jeśli tego nie zrobi to grób zostanie zlikwidowany, a żydzi są traktowani jako lepsza kategoria. Właściciel działki powinien otrzymać ogromne odszkodowanie, które powinien wypłacić związek gmin żydowskich... Kiedy wreszcie Polska będzie dla Polaków?